İktisattan Neler Öğreniyoruz?

Nobel ödüllü iktisatçı Thomas Sargent, California Üniversitesi’nde yaptığı mezuniyet konuşmasında iktisattan neler öğrendiğimizi özetlemiş. İktisadın organize edilmiş sağduyu olduğunu söylüyor ve öğrendiklerimizi şöyle özetliyor.

1. “Arzu ettiğimiz her şeyi yapamayız.
2. Bireyler ve toplumlar ödünleşme ile karşı karşıyadır, yani bir şeyi yapabilmek için diğer bir şeyden vazgeçmeleri gerekir.
3. Diğer insanlar kendi kabiliyet, çaba ve tercihleri hakkında sizden daha fazla bilgiye sahiptir.
4. Herkes müşevviklere (kendisini teşvik eden şeylere) tepki verir. Yardım etmek istediğiniz insanlar da müşevviklere tepki verir. Sosyal güvenlik ağlarının bazen istenen sonuçları vermemesinin nedenlerinden biri budur.
5. Eşitlik ve etkinlik arasında da ödünleşme vardır. Birine ulaşmak için diğerinden vazgeçmeniz gerekebilir.
6. Bir ekonomideki veya bir oyundaki dengede, insanlar seçimlerinden memnundur. Bu sebeple, mevcut durumu (dengeyi) iyi veya kötü yönde değiştirmek güçtür.
7. Gelecekte de müşevviklere tepki veririz. Vermek istediğimiz bazı sözleri veremememizin nedeni budur. Eğer verdiğimiz sözler (gelecekteki) çıkarımıza ters düşüyorsa, buna kimse inanmaz. Buradan alınacak ders şudur: bir söz vermeden önce, ileride koşullar değişince bu sözü tutmak isteyip istemeyeceğinizi düşünün. İtibar kazanmanın (ve itibarı korumanın) yolu budur.
8. Hükumetler ve seçmenler de müşevviklere tepki verir. Hükumetlerin borçlarını ödememelerinin veya diğer sözleri tutmamalarının nedeni budur.
9. Bir neslin maliyetleri gelecek nesillere aktarması mümkündür. Ulusal hükümetlerin borçlanma ile yaptıkları budur.
10. Bir hükumet harcama yaptığı zaman, vatandaşlar bunu eninde sonunda öder, bugün veya yarın — ya açık vergiler yoluyla ya da enflasyon gibi örtük vergiler yoluyla.
11. İnsanların çoğu kamu mallarını ve transfer harcamalarını başkalarının ödemesini ister (özellikle de kendilerine yapılan transferleri).
12. Piyasa fiyatları, alım-satım yapanların malumatlarını (enformasyonlarını) toplulaştırdığı (ve yansıttığı) için, hisse senedi fiyatlarını, faiz hadlerini ve döviz kurlarını öngörmek zordur.”

Kaynak: Thomas J. Sargent (2007) University of California at Berkeley graduation speech, May 16, 2007.

Not: Bire bir çeviri yapmadım. Kaynağa sadık kalarak özetledim ve anlaşılması için küçük eklemeler yaptım.

Nobel ödüllü Thomas Sargent’in iktisat özetini okudunuz. Şimdi o can alıcı soruyu soralım: Nobel ödüllü iktisatçılara güvenebilir miyiz?